Historia jednej bocznicy

Zapraszamy na kolejny odcinek wędrówki po bocznicach regionu. Dziś zapraszamy do poznania krótkiej historii bocznic w Łasku oraz okolicy tego miasta..

Historia bocznic w Łasku i okolicy to tak naprawdę historia jednej bocznicy, chociaż z uwagi na jej specyfikę bardziej trafnym określeniem byłoby linii kolejowej i takiego właśnie określenia będę używał w niniejszym artykule.

Z myślą o włókiennictwie

W komunistycznej Polsce jednym z filarów gospodarki, zresztą o podtekście ideologicznym stał się przemysł lekki. Powstało wiele potężnych zakładów i kombinatów tej branży, głównie na Dolnym Śląsku (Bielawa), Podlasiu (Białystok) i w województwie łódzkim, w takich miastach jak Łódź, Pabianice, Zduńska Wola. Do gronach tych ośrodków należał także Zelów, gdzie czerwcu 1949 roku na bazie prywatnych zakładów włókienniczych utworzono Zelowskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego "Fanar",

Zakłady prowadzące działalność na tak dużą skalę potrzebowały efektywnego i sprawnego systemu transportu, zarówno surowców, materiałów eksploatacyjnych, jak też wyrobów gotowych. Transport samochodowy w latach 50 ubiegłego był rozwinięty na wile mniejszą skalę, niewydolny, mało efektywny i pełnił rolę raczej poboczną. Jedynym rozsądnym i wówczas dość rozwiniętym sposobem transportu ładunków masowych był transport kolejowy. Toteż niemal każdy duży zakład przemysłowy i kombinat otrzymywał dostęp do sieci kolejowej. Było to proste i bezproblemowe o ile w danej miejscowości, lub w bezpośrednim sąsiedztwie istniała już stacja czy linia kolejowa. Problem pojawiał się gdy w bezpośrednim sąsiedztwie takiego obiektu przemysłowego takiej linii nie było, w takiej właśnie sytuacji znajdował się Zelów.

Najbliższym punktem, umożliwiającym dostęp do sieci kolejowej był odległy o kilkanaście kilometrów od Zelowa Łask i to właśnie połączenie do tego miasta zostało wybudowane. Linia zelowska miała łączną długość około 12,5 km. Swój początek brała w rejonie wschodniej głowicy rozjazdowej stacji Łask. Początkiem linii jest tor nr 100, będący przedłużeniem toru 6a, który z kolei jest bezpośrednim przedłużeniem toru stacyjnego nr 4.Na początkowym odcinku przez 300 prowadzi równolegle do szlaku kolejowego linii nr 14, w kierunku Łodzi. Mniej więcej około setnego metra od bocznicy odgałęziała się króciutka około 40 metrowa bocznica. Należała prawdopodobnie do CPN-u, służyła do rozładunku cystern, które pojawiały się tam regularnie jeszcze do końca lat 90 XX w. Na odcinku około 150 metrów nad torem linii do Zelowa rozwieszona jest sieć trakcyjna. Około km 0, 3 linia dość ostrym łukiem zmieniała kierunek na południowy, tuż za łukiem zlokalizowana była mała stacja towarowa, tworzyły ją 4 tory, każdy o długości około 400 metrów. W obrębie tej stacji znajdowało się schronisko drużyn manewrowych oraz posterunek zwrotnicowy. Stacja służyła do formowania pociągów zmierzających do odbiorców zlokalizowanych wzdłuż omawianej linii, a także składy do Zelowa. Tan też często odstawiano wagony oczekujące na rozładunek na torach wyładowczych stacji Łask. Zazwyczaj na tej stacji znajdowało się jednocześnie minimum 20-30 wagonów.

Zakłady meblarskie

W okolicy kilometra 2,0 po przekroczeniu Grabi od głównego toru odgałęziała się bocznica do zakładów meblarskich. Bocznica składała się z dwóch torów, które biegły równolegle do toru linii zelowskiej. Zakładowa bocznica została zlikwidowana prawdopodobnie około 2000 roku, jednak nieużywany tor na terenie zakładów istniał do około 2010 roku. Firma meblarska nie posiadała własnego taboru, całość prac manewrowych oraz nadanie ładunku odbywało się z wykorzystaniem taboru PKP.

W kilometrze 2,7 linia pokonuje poprzez skrzyżowanie w poziomie torów dawną drogę krajową nr14 (obecnie droga wojewódzka 482). Obecnie przejazd zabezpieczony jest jedynie znakiem STOP, jednak w czasie świetności linii skrzyżowanie zabezpieczone był rogatkami. Pozostałością po tym czasie jest obecnie już nie używana strażnica przejazdowa, która służy obecnie jako nośnik tablic reklamowych.

Widok w kierunku stacji Łask, skrzyżowanie z drogą wojewódzką 482, widoczny fragment dawnej strażnicy przejazdowej (23.12.2014).

Betoniarnia

W kilometrze 4,5 linia przecina kolejną drogę krajową, tym razem numer 12. Także w tym przypadku w czasach intensywnej eksploatacji linii przejazd zabezpieczony był rogatkami. Do dziś, podobnie jak w przypadku skrzyżowania na ulicy Warszawskiej zachowała się, zdewastowana strażnica przejazdowa.

Niespełna 200 m. za wspomnianym skrzyżowaniem, swój początek miała kolejna bocznica, do nieistniejącej już betoniarni w Teodorach. Była to jedna z większych bocznic na terenie Łasku i okolic. Łącznie składała się z 3 torów, z których każdy miał po ok. 200 m. długości. Podobnie jak w przypadku zakładów meblarskich tory zakładowe prowadziły równolegle do głównej linii. Znaczny fragment układu torowego dawniej betoniarni istnieje nadal, zarośnięty drzewami i krzewami. Zachował się też mocno zdewastowany budynek jednostanowiskowej lokomotywowni. Trudno jednoznacznie ustalić tabor trakcyjny jakim dysponował zakład. Prawdopodobnie była to lokomotywa spalinowa Ls40 lub Ls60. Pojazdy należące do tych typów było bowiem powszechnie stosowane w tego rodzaju zakładach.

Bocznica autostradowa

W dziejach linii zelowskiej należy też odnotować fakt funkcjonowania bocznicy tymczasowej. W roku 2009 po burzliwej dyskusji i kampanii protestacyjnej lokalnych samorządów i mieszkańców rząd RP zdecydował o ostatecznym przebiegu drogi ekspresowej S8. Wybrany został jedyny rozsądny wariant przebiegu przez Łódź. Oznaczało to również, że ekspresówka poprowadzona zostanie w okolicy Łasku. Prace budowlane odcinka Złoczew-Łask rozpoczęły się w 2012 roku. Jak każda tego typu inwestycja także ta inwestycja wymagała dowiezienie ogromnej ilości materiałów, głównie kruszyw. W większości przypadków transport odbywał się do najbliższej stacji koleją, skąd dalej materiały transportowano zestawami ciężarowymi. Prowadziło to często do destrukcji lokalnych dróg, nieprzystosowanych do przenoszenia tak dużych mas ładunków. Aby zminimalizować tego typu negatywne skutki zdecydowano o budowie bocznicy tymczasowej (podobnie jak w Zduńskiej Woli) w bezpośrednim sąsiedztwie placu budowy.
Omawiana tymczasowa bocznica autostradowa zlokalizowana została w km.5,1 „linii zelowskiej”. Była to bocznica jednotorowa, jej długość wynosiła około 350 m. Torowisko funkcjonowało niemal przez cały czas budowy, tzn. do połowy 2014 roku.

32 BLT

Niedaleko od tego miejsca swój początek ma bocznica do 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego. Jest to jednotorowa bocznica o długości około 1 km.. Obecnie to jedyna czynna bocznica kolejowa w Łasku i okolicy. To właśnie dzięki lotnikom zachował się 5 kilometrowy odcinek dawnej linii do Zelowa.

Transportem kolejowym na lotnisko w Łasku dostarczane obecnie jest niemal wyłącznie paliwo lotnicze. Z oczywistych względów trudno jest uzyskać dokładne informacje na temat wielkości i częstotliwości transportów, prawdopodobnie nie przekraczają one kilkunastu wagonów w skali miesiąca. Wojsko posiadało, a być może nawet nadal posiada do obsługi bocznicy własną lokomotywę 409Da. Obecnie według posiadanych przez autora informacji transport cystern między stacją Łask a jednostką wojskową realizuje lokomotywa przewoźnika kolejowego, jednak dawniej niekiedy zadanie to realizowała wspomniana lokomotywa wojskowa, która po wagony udała się na wspomnianą wcześniej mała stację służącą obsłudze bocznicy, a niekiedy wręcz na samą stację Łask.

Odgałęzienie do jednostki wojskowej jest ostatnim przed Zelewem. Linia swój koniec miała w Herbertowie, na przedmieściach Zelowa, w pobliżu Zakładów Przemysłu Włókienniczego. Zakończona była niedużą stacją towarową, składającą się z 4 lub 5 torów. W pobliżu stacji znajdowała się też dwustanowiskowa lokomotywownia, w której stacjonował tabor trakcyjny należące do zakładów włókienniczych. Były to prawdopodobnie dwie lokomotywy spalinowe o małej mocy Ls40 lub Ls60.

Domena SM41

Początki linii do Zelowa to czasy trakcji parowej. Obsługę trakcyjną zapewniała od początku lokomotywownia Karsznice, która w tym czasie była jeszcze parowozownią. Do obsługi tej linii w owym czasie zapewne  wykorzystywano lokomotywy serii Tr21, których 6 znajdowało się na stanie parowozowni Karsznice. Jednakże już od połowy lat 60 do Karsznic zaczęły przybywać lokomotywy spalinowe, w tym od 1969 roku serii SM41, która stała się podstawowym typem taboru manewrowego w tej lokomotywowni. Miało to bezpośrednie przełożenie na obsługę trakcyjną linii do Zelowa, gdzie parowozy zostały zastąpione przez pojazdy pochodzenia węgierskiego. To właśnie seria SM41 królowała na tej linii do końca jej świetności. Należy tutaj wspomnieć, że stacja Łask posiadała przydzieloną całodobowo lokomotywę manewrową, która formowała pociągi dla lokalnych odbiorców a także prowadziła składy zmierzające do Zelowa. Tylko wyjątkowo w zamian za Ganza pojawiały się lokomotywy SM30. Po wycofaniu z eksploatacji węgierskich pojazdów, co nastąpiło pod koniec lat 90,  do pracy manewrowej w Łasku  i na dawnej linii zelowskiej.

Czy to już koniec?

Jak wspomniałem wcześniej dziś niewiele pozostało z dawnej świetności bocznicy czy jak ją nazwałem dla potrzeb artykułu linii do Zelowa. Zachowany w stanie czynnym został odcinek o długości około 5,5 km od Łasku do Teodorów. Obecnie służy jedynie obsłudze bocznicy 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego. Po innych bocznicach pozostało jedynie wspomnienie, niestety brak też perspektyw na zainteresowanie transportem kolejowym innych odbiorców. Na dalszym odcinku linia jest znacznie zdekompletowana, czy oznacza to koniec?

Linia w swej historii nie była eksploatowana w ruchu pasażerskim, jednakże to ruch pasażerski może stanowić o jej dalszym funkcjonowaniu. W ostatnich 2-3 latach pojawiły się koncepcje wykorzystania linii...do potrzeb przewozów pasażerskich. Gdyby doszło do realizacji tego pomysłu dawna bocznica dostała by drugą szansę.

Przedstawione koncepcje zakładają uruchomienie regularnych przewozów w relacji Łódź-Łask Warszawska-Zelów. Dziennie uruchamianych byłoby od 6 do 8 par pociągów, z czego 2-3 pary dojeżdżałyby do Zelowa, pozostałe kończyłyby bieg na nowym przystanku Łask Warszawska (w pobliżu szpitala specjalistycznego.

Aby jednak możliwe było uruchomienie połączeń pasażerskich konieczne jest przeprowadzenie prac inwestycyjnych, związanych z nową infrastrukturą. Musiałaby zostać wybudowana nowa łącznica (o długości około 400 metrów), umożliwiająca bezpośredni jazdę z linii 14, z kierunku Kolumny na linię w kierunku Zelowa, bez konieczności wjazdu do stacji Łask. Konieczna jest też odbudowa około 7 km torowiska na odcinku Teodory-Herbertów oraz budowa około kilometra nowego toru w samym Zelowie, od dawniej stacji Herbertów.

Powinny powstać też nowe przystanki pasażerskie: Łask Warszawska, zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie łaskiego szpitala, który generuje duże przewozy zarówno w kierunku Łodzi, Pabianic, jak też Zelowa. Łask Batorego- położony w sąsiedztwie największych łaskich osiedli oraz Buczek. Nowy przystanek musiałby powstać też w Zelowie.

W dalszej perspektywie możliwe byłoby rozważenie budowy nowego, około 16 kilometrowego odcinka Zelów-Bełchatów, tym samym powstałoby wówczas połączenie Łask-Piotrków. Koncepcja taka wcale nie jest nowa, bowiem już w latach 70 ubiegłego wieku były one rozważane przez ówczesnych specjalistów z dziedziny kolejnictwa, którzy taką potrzebę dostrzegali. Jako ciekawostkę można dodać, że w pierwszej połowie lat 80 XX w. w niektórych atlasach pojawiły się nawet mapy, gdzie w takim właśnie przebiegu linia była naniesiona.

Ewentualne utworzenie takiego połączenia z pewnością przyczyniłoby się do odciążenia zatłoczonych do granic możliwości dróg kołowych i zmiany nawyków komunikacyjnych mieszkańców tego obszaru. Przykład województwa pomorskiego, które niemal od podstaw odbudowało linię kolejową w ramach projektu Pomorskiej Kolei Metropolitalnej ukazuje, że takie działania podejmować warto. Tym bardziej, że w przypadku linii zelowskiej mimo podobnej długości jak w przypadku PKM, koszty odbudowy i rozbudowy, jakie musiałby ponieść samorząd województwa łódzkiego byłby znacznie niższe niż mało to miejsce w przypadku samorządu z Pomorza.

Niestety w chwili obecnej samorząd wojewódzki w żaden sposób nie planuje podjąć tematu ewentualnych pasażerskich połączeń kolejowych do Zelowa. |Nie przewiduje takiej możliwości obowiązujący do 2020 roku plan Zrównoważonego Transportu Publicznego województwa łódzkiego. Takiej możliwości na chwilę obecną nie planuje się też włączyć do perspektywy planu do roku 2030. Szkoda, że samorządowcy nie dostrzegają potencjalnych korzyści z takiego rozwiązania, zarówno społecznych jak też ekologicznych, tym bardziej, że można by osiągnąć zakładany efekt przy relatywnie niskich kosztach.

 

Dodaj komentarz

Kod antyspamowy
Odśwież

Infolinia

PKP Intercity

19 757

Przewozy Regionalne

703 20 20 20

Łódzka Kolej Aglomeracyjna

(42) 205 55 15

Współpracujemy z

Ostatnie Posty

  • Brak postów do publikacji.
stat4u